اشک آتش

مَثَل معروف «چون که صد آید نود هم پیش ماست» نتیجه درک معنای واقعی آرمان گرایی است. انسان آرمان گرا، هدفی مقدس که در نگاه برخی شاید دست نیافتنی نیز جلوه کند را مظهر آمال خویش قرار داده و برنامه زندگی خود را به منظور دستیابی به آن تنظیم می‌نماید. این گونه حتی اگر به آن هدف دست نیابد نیز پله‌های زیادی را زیر پای خود گذرانده و راهی بس بزرگ را طی نموده است.

آرمان گرایی نوعی زیاده خواهی مشروع است. نگاه به بالا، حرکت انسان آرمان گرا را شتاب می‌بخشد آن گونه که دشواری دستیابی به اهداف میانی را نادیده می‌انگارد.

مانند دانش آموزی که به جای نمره شانزده، کسب نمره بیست را هدف قرار می‌دهد. در این صورت دیگر نمره شانزده برایش بت بزرگ نخواهد بود و حداقل ثمره تفکرش دستیابی به همان نمره می‌باشد.

قصه، قصه آن عالم بزرگ است که به فرزند خود می‌آموخت تا امام صادق علیه السلام را الگوی خود قرار دهد وگرنه به اندازه پدر نیز رشد نخواهد کرد.

آن زمان که عده‌‌‌ای نان، کار و مسکن و ... را اوج مطالبات انقلابی خویش قرار داده بودند، جامعه دینی، مبارزه مستقیم با شاه به جای در آویختن با زیر دستان او آن هم برای برقراری حکومت عدل و جامعه‌‌‌ای متعالی را سرلوحه قیام خود می‌دانست.

امام (ره) لحظه‌‌‌ای حرکت آرمانی ملت را متوقف نساخت. او این موج پرخروش را پس از نابودی رژیم سلطنت برای سرنگونی استکبار جهانی و نجات ستم دیدگان مظلوم جهان هدایت نمود. این گونه شد که برخلاف مردم عراق که پس از سقوط صدام، دیگر هدفی نداشته و درون خانه شان ماندند، در جامعه ایرانی آرمان خواه، مردان بزرگی ظهور یافتتند که فتح بالاترین قله‌های حقیقت و انسانیت، کمترین خواسته آنان بود. مردانی از جنس شهادت که عطر خدا را در کوچه پس کوچه‌های شهرها پراکنده نمودند. اگر نبود تفکر آزادی قدس و نجات کربلا، شاید خرمشهر نیز به این راحتی از چنگ صدامیان رها نمی شد و فتح فاو، این اعجاب انگیز ترین عملیات آبی_ خاکی معاصر، هرگز رقم نمی‌خورد.

شهید رجایی انسانی بود فرهیخته، متواضع و بسیار منظم که نماز اول وقت او هیچ گاه ترک نمی‌شد. اما اگر قرار است رجایی الگوی جامعه شود باید ورای همه صفات نیک او، این نیز گفته شود که رجایی زیر شدیدترین شکنجه‌های قرون وسطایی دژخیمان پهلوی می‌اندیشید که شکنجه گر او بر اثر چه عواملی به چنین خصائلی حیوانی گرفتار آمده و راه نجات او چگونه می‌باشد؟!

آیا شرح این ویژگی، مجموعه دیگر صفات بیان شده را به عنوان مقدمه‌‌‌ای لازم در خود جای نخواهد داد؟

خداوند نیز در تربیت انسان‌های متعالی، سطح مطالبات عاشقانه خود را بالا برده است. ابراهیم خلیل الرحمان(ع) که در آزمایش شکستن بت‌ها با تمام وجود آماده سوختن در راه خدا بود باید امتحان رها ساختن زن و فرزند، آن هم در بیابان بی آب و علف را نیز به انجام می‌رسانید. در گامی‌فراتر از آن، ابراهیم باید تنها فرزند خود را که پس از سال‌ها صبر و انتظار، او را به دست آورده بود و اکنون در بهار زندگی اش به سر می‌برد با دستان خویش در راه خدا ذبح می‌نمود و البته از این آزمایش نیز سر بلند بیرون آمد و سلامٌ علی ابراهیم به پاس عاشقی او در کتاب خدا جاودانه شد.

رسانه‌های دیداری و شنیداری نیز اگر به جای پرداختن مستقیم به موضوعات کوچک مانند مسائل ریز خانوادگی، هزینه‌های فرهنگی خود را صرف سوق جامعه به سمت آرمان‌های بلندی چون عدالت جهانی نمایند بی تردید معضلات کوچک تر، خود به خود در جامعه هدفمند کمرنگ گردیده و دیگر لزومی‌به تمرکز و بزرگ پنداری آن‌ها وجود نخواهد داشت.

آن زمان که رنگ و بوی شهادت فضای جامعه را آکنده بود معضل بد حجابی خود به خود رنگ می‌باخت و برای عروسک‌های خیابانی و مانکن‌های سرگردان امروز جای جولان وجود نداشت.

دین اسلام، دین آرمانی است. اهداف آن بلند و متعالی است؛ آن گونه که امروز برخی نیل به آن اهداف را غیر ممکن می‌پندارند. اما در هر جمع کوچک و برزگی که خدا راه یافت، آرمان‌های دین نیز به زیبایی تجلی پیدا کرد.

اصلاح انسان، مقدمه اصلاح جهان است. انسان آرمانگرا که رشد اعتقادی یافته است، هیچ گاه در بزنگاه‌های سرنوشت ساز تاریخ، راه کوفیان را در پیش نخواهد گرفت. ظهور منجی یکی از همین آرمان‌هاست که از جمله لوازم تحقق آن پرورش انسان‌هایی است که با آگاهی و رفتار انقلابی خود برای یاری حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مهیا می‌شوند.

و چه خوش گفت رهبر فرزانه که «قانع نشدن به وضع موجود و تلاش فزاینده و مستمر در انجام اعمال نیک و خیر یک بعد از انتظار است».

حضرت امام (ره) عالمی‌پیر و از نظر مادی کم بضاعت بود؛ اما توانست جهانی را تکان دهد. اگر امروز چهار صد روحانی مستقر در یک شهر نتوانند محله‌‌‌ای را زیر و رو کنند علت را باید در سطح مطالبات آرمانی آن‌ها جستجو کرد.

آرمان خواهان باید در همه امور پیشرو باشند؛ آن هم در عمل و نه در شعار و تهییج افکار عمومی. باید رزمنده جهاد اکبر بود اما نه در واحد تبلیغاتش!

امر به معروف و نهی از منکر نهادیه شده در جامعه، ضامن ایجاد عدالت است؛ عدالتی که بستر کمال و تعالی انسان‌هاست. انسان آرمان گرا «باید»ها را اصل می‌داند. او اهل اراده و عمل است؛ اراده و عملی که توأم با علم و تقوا باشد و البته منظور از تقوا نیز همان علم آمیخته با عمل است و نه صرف گریه که آن نیز البته لازمه این راه است.

ثواب آنانی که در بحبوحه حوادث، پای به میدان خطر می‌گذارند بی شک بالاتر از کسانی است که گام‌های بعدی را پشت سرشان بر می‌دارند.

انسان آرمان گرا در زنجیر استعمار هیچ توصیه گر خیر خواهی اسیر نمی‌ماند و بی توجه به مصلحت‌های خود ساخته عافیت طلبان، عمل به تکلیف را وظیفه می‌داند.

به راستی هیچ از خود پرسیده ایم که اگر جهان آرا در معرکه آتش و خون، منتظر کمک مسئولین می‌ماند و دست روی دست می‌گذاشت آیا خرمشهر همان روز‌های اول، «المحمره» نمی‌شد؟ آن وقت آیا حساب اهواز و اندیمشک باکرام الکاتبین نبود؟

باید مراقب بود که آرمان، عارمان نشود. 9/11/85 تاسوعای حسینی قم.

هر شب به پاس خاطره‌هایت

چون اشک می‌چکم

و در غربت یاد تو

خاکستر نگاهت را

تند باد

و پیام سرخت را فریاد می‌شوم

شیرین من!

من

در سوگ چشم‌های تو

فرهاد می‌شوم

این قطعه کوتاه ادبی، (سپید) مال اوایل دهه هشتاد است که در کتاب سرِ سبز و نیز نشریه تخصصی اشارات، ثبت و منتشر نمودم. مدتی این قطعه، تیتراژ یکی از برنامه‌های مخصوص همسران جانبازان و شهدا بود که هر هفته از صدای استانی قم پخش می‌شد.

یادم می آید یکبار در جمعی میخواستم از دکتر ولایتی تعریفی بکنم. گفتم دوست‌هاشمی‌و مرید آقاست. به بعضی‌ها بر خورد و خوششان نیامد. بعضی هم گفتند عبارت خوبی در توصیف او بود.

آن اوایل که به همراه دوستان از حوزه علمیه بابل به قم مهاجرت کردم یعنی سالهای هشاد، هشتاد و یک پاتوق شب‌های ما موقع نماز مغرب در مسجد اعظم بود به امامت آیت الله امینی که دیشب به رحمت خدا رفت. یک قسمتی بود که باد کولر بیشتر می‌وزید. من و مصطفی صاحبی آن جا را هیچ وقت از دست نمی‌دادیم. نشان کرده بودیم که اول اذان خودمان را به آن قسمت برسانیم. نماز پشت سر آیت الله امینی هم لذتی داشت. خیلی زود نماز را تمام می‌کرد. خطبه‌های نمازجمعه اش هم همینطور کوتاه و مختصر بود. موضوع مباحثش هم معمولا اصل خانواده و اهمیت تشکیل و نگهداری آن بود که بعضی‌ها خوششان نمی‌آمد.

با این که شخصیتی معروف و کشوری بود هر شب بعد از نماز می‌نشست در محراب، هر کس با او کاری داشت داخل صف می‌نشست و یکی یکی نزدش می‌رفتند و حرف و حدیثشان را مطرح می‌کردند. بعضی هم فقط یک استخاره ساده می‌خواستند که ایشان با محبت انجام می‌داد و نمی‌گفت که چرا مثلا وقت من را که شخصیتی مطرح هستم با یک استخاره ساده می‌گیری. هیچ وفت کنارش نرفتم که صحبتی کنم اما خیلی از شب‌ها نزدیک می‌رفتم و مردم به خصوص مسافرانی که از شهرهای دور و نزدیک آمده بودند را تماشا می‌کردم که در همان چند دقیقه همکلامی‌با این عالم بزرگوار چطور به وجد می‌آیند. یکی از محافظان ایشان جناب آقای مواساتی از پاسداران خوب بابلی بود که از قبل به خاطر رفت و آمدش به مدرسه روحیه سلام و علیکی با هم داشتیم.

مرحوم آیت الله امینی دوست منتظری و مرید آقا بود. با منتظری رفیق و همشهری بود اما هیچ کس را به آقا ترجیح نمی‌داد.

کتابهایی که از این عالم بزرگوار به جا مانده عبارتند از:

خداشناسی؛

• وحی در ادیان آسمانی؛
• آشنایی با اسلام:
• پیامبری و پیامبر اسلام:
• بررسی مسائل کلی امامت؛
• امامت و امامان:
• مرجعیت اهل بیت؛
• الگوهای فضیلت؛
• دادگستر جهان؛
• معاد در قرآن؛
• نماز نور چشم پیامبر اعظم علیه و آله:
• مهمترین واجبات فراموش شده؛
• اسلام و تعلیم و تربیت؛
• اسلام و تمدن غرب؛
• تربیت؛
• خودسازی (تزکیه و تهذیب نفس)؛
• بانوی نمونه اسلام: فاطمه زهرا سلام الله علیها
• همه باید بدانند؛
• آشنایی با وظایف و حقوق زن؛
• همسر داری؛
• جوان و همسر گزینی؛
• ازدواج، موانع و راه حل‌ها؛
• تعلیمات دینی دورة ابتدایی و راهنمایی تحصیلی؛

یک روز با آیت الله مصباح هم همین کار را کردند، یکهو بایکوت شد و تلاش گردید که جایی مطرح نشود. کسی دعوتش نکند به دیدارش نروند اخبارش را پوشش ندهند دوره‌های تابستانی اش را برای دانشجویان مشابه سازی کنند و ...

منظورم به اصلاح طلبان و فتنه گرها و لیبرال‌ها و غربزده‌ها نیست. آنها که از اول هم آبشان در جوی انقلاب نمی‌رفت.

حتی منظورم این نیست که بگویم آیت الله مصباح هم فاقد ایراد و نقد است؛ خیر.

با احمدی نژاد هم همین کار را کردند. با حسن عباسی، سعید قاسمی، رسایی، طلبه سیرجانی، صدرالساداتی و ... حالا نوبت رائفی پور رسیده است.

باز هم می‌گویم همه اینها فاقد اشتباه نبوده اند؛ اما هر وقت دیدید یک دفعه حمله و یا بایکوتی سازمان دهی شده از سوی ارگان‌های وابسته به نهادی حاص بر ضد نیروهای پیشرو و خط مقدمی‌و هزینه پرداز انقلاب صورت می‌گیرد یعنی یک جای کار می‌لنگد و باز هم نتوانسته اند فردی مطرح و مستقل را در بدنه جبهه خودی تاب بیاورند. عدالتخواه مبارز و انقلابی از نظر حضرات یعنی کسی که بر مبنای بولتن‌های محرمانه حرکت نموده، اصلاح طلبان را دشمن بپندارد، از آرمان‌های انقلاب به طور کلی دفاع نماید و وارد جزییات نشود، فاصله بعضی نهادهای خودی از مبانی انقلاب را نادیده انگارد و در انتخابات هم به لیست جامع مشترک رأی بدهد. یک چیزی شبیه فارس و تسنیم که گاه در راه خدا دروغ هم بگویند و حقی را ناحق جلوه دهند. البته این اشتباه آخری (حمایت از فهرست مشترک انتخاباتی) را جناب رائفی پور هم مرتکب شده؛ اما حالا چه شده که حمله‌‌‌ای سازمان دهی شده برای له کردن شخصیت فکری این جوان مومن و مستقل و انقلابی شکل گرفته نشان از احساس خطری دارد که بعضی جریانات از جایگاه نیروهای غیر وابسته در بدنه جوانان مومن دارند. کجا دیدید فارس و تسنیم از مظلومیت بچه‌های انقلاب دفاع کنند؟ امثال سعید قاسمی‌و حسن عباسی و طلبه سیرجانی را گاه بایکوت کردند و گاه پرونده‌‌‌ای من درآوردی هم برایشان ساختند.

جالب اینجاست همگرایی و اشتراک عمل آقایان با اصلاح طلبان و فتنه گران و ضدانقلاب در ضربه زدن به نیروهای انقلابی عین بصیرت است؛ اما اگر به چهره‌های ساخت و پاخت شده شان رأی ندهید و یا نقدی به عملکرد غلطشان داشته باشید شده اید مأمور دشمن و دست بیگانه از آستین تان کشف خواهد شد.

این روزهای تلخ هم برای علی اکبر رائفی پور خواهد گذشت. او با همه ویژگی‌های مثبت و گاه منفی اش در دل بچه‌های مستقل انقلاب جای دارد و سخنانش شنیدنی است. همین که یک جمع گرد هم آمدند که یک نفر را نقد کنند قدرت و توان فکری و جریانی این شخص را نشان می‌دهد. برایش آرزوی توفیق و سربلندی بیشتر دارم.

در چین و ایتالیا که آمار مبتلایان به ویروس کرونا بالاست، خوردن مشروبات الکلی مجاز است؛ اما شبکه‌های ماهواره‌‌‌ای و رسانه‌های غربی به جوانان ایران توصیه می‌کنند برای در امان ماندن از این ویروس، الکل بنوشند!

اگر مشروبات الکلی باعث تقویت بدن می‌شد که اینهمه آمار کرونایی‌ها در کشورهای دیگر بالا نمی‌رفت.

در عوض در بعضی استان‌های مرزی کشورمان آمار مرگ و میر بر اثر نوشیدن مایعات الکلی، از تلفات مبتلایان کرونایی همان استان‌ها بیشتر شده است.

رسانه‌های غربی اگر دلسوز ملت ایران هستند چرا آمریکا و غرب را به خاطر تحریم ناجوانمردانه اقلام دارویی و تجهیزات درمانی مردم کشورمان زیر سوال نمی‌برند؟

دیروز خبر فوت سه تن از آشنایان را شنیدم. فامیلی دور و نجیب اهل بابل که در کانادا درگذشت و علتش را نمی‌دانم.

پیرمردی خوش طینت در مشهد که دست روزگار او را با بابلی‌ها فامیل ساخت. او بر اثر ابتلا به کرونا درگذشت. چند شبی را در مشهد، میهمان این بزرگوار بودم.

دوستی پر جنب و جوش در بابل که آخرین تصویرش در ذهن من مربوط می‌شود در ایام محرم و قبل از عاشورای امسال و تشییع پیکر تفحص شده شهدا در بابل که خاکی را به عنوان تبرک از تابوت شهید گمنام به یادگار هدیه داد. او نیز بر اثر ابتلا به ویروس کرونا درگذشت.

روحشان شاد.

در این بین اما خبر سلامتی دو تن از دوستان صمیمی‌را هم شنیدم. آنها به رغم ابتلا به کرونا توانستند با روحیه بالا به جنگ این بیماری رفته و آن را شکست بدهند. از شنیدن خبر سلامتی این دو عزیز از ته دل خوشحال شدم.

وضعیت کادر درمان در مواجهه با ویروس کرونا شبیه وضعیت نیروهای مسلح در زمان تهاجم نظامی‌دشمن است. بعضی رزمنده‌ها به خط مقدم می‌شتابند و هستی شان را ایثارگرانه کف دست می‌گیرند. بعضی در خطوط میانی و پشتیبانی مشغول می‌شوند. بعضی هم وقتی احساس خطر می‌کنند عرصه را ترک گفته و از میدان رزم فرار می‌کنند.

بخشی از کادر درمان کشور با ایثار و رشادت در حال رسیدگی و مداوای بیماران مبتلا به کرونا هستند. بعضی هم اما عرصه خدمت را به بهانه‌‌‌ای ترک گفته و از انجام وظیفه، شانه خالی کرده اند.

در زمان جنگ، نظامی‌متمرد فراری از جبهه را محاکمه می‌کنند. ضمن تأکید بر ضرورت تشویق و حمایت از پزشکان و پرستاران و نیروهای خدماتی و مسئولین بیمارستانی که در خدمت رسانی به بیماران ویروسی از هیچ تلاشی مضایقه نمی‌کنند، لازم است با معدود نیروهای مرتبط با نهادهای درمانی که عرصه را خالی کرده اند نیز برخورد قضایی صورت بگیرد.

این زبان که خدا در اختیارمان قرار داده رسانه‌‌‌ای مفت و مجانی است که می‌تواند دنیایی را زیر و رو کند.

مبدع جنگ نرم، زینب سلام الله علیها بود. واقعه کربلا آنگونه رقم خورد که اکثریتی توانست به ناحق، حق معدود یاوران حقیقت را زیر سمّ ستوران ستم، پایمال کند. همین اکثریت می‌توانست ندای حق را نیز در گلو خفه ساخته و با وارونه نمایی حقیقت، نگذارد پیام عدل و وارستگی از بیابان‌های تفتیده کربلا آنطرف تر برود؛چه برسد که گوش تاریخ را نوازش کند و بشود مبدأ صدها شورش و انقلاب و قیام مستضعفان و آزادی خواهان عالم و خواب اربابان ظلم و زیاده خواهی را در سراسر تاریخ و در همه نسل‌ها آشفته سازد.

برتری جبهه اسلام در جنگ نرم، مرهون رشادت و منطق برّان زینب سلام الله بود.

زینبی که به اقتضای طبع لطیف زنانه می‌توانست و حق داشت که بنشیند و در عزای فرزندان و برادران و بستگان و همراهانش و در غم مهجوری و غربت اسارت، ساعت‌ها بگرید و ناله کند، پشت پا زد به همه حقوق و امیال شخصی و شد مصداق‌‌ان‌تقوموا لله مثنی و فرادی، قیام کرد و ایستاد و سخن گفت. حرف زد و حقیقت را بر مدار ادع الی سبیل ربّک بالحکمة، برملا ساخت و باطل را و اهل باطل را با همان رسانه مجانی خدا دادی، رسوا نمود؛ تا آن جا که از دارالعماره کوفه تا خرابه‌های شام و کاخ سیاه یزید، همه را مدهوش منطق و حکمت جبهه حق نمود و طالمان و غاصبان را به کنج رسوایی و حقارت کشاند و تاریخ را ساخت؛ آن گونه که بعد از قرن‌ها، حسینی بودن یعنی مردانگی و عشق و آزادگی، حتی اگر مسلمان نباشی و یزیدی بودن یعنی ظلم و تحریف و خودپسندی و زیاده طلبی، حتی اگر نقاب دین بر چهره داشته باشی.

زینب، قهرمان تبدیل تهدید به فرصت است. زینب مبیّن مرز شرافت و رذالت است. حریم حرمش نیز امروز مرز دو جبهه جهانی نور و ظلمت قرار گرفت و به برکت بصیرت و حکمت زینبی، روح عاشورایی متکثّر در حسینیان آخرالزمان، انتقام خون سرخ کربلاییان تاریخ را از وارثان قابیل و حمّالة الحطب‌های ابوجهل زمانه بازستاند.

امشب شب وفات شهادت گونه شیردختر حیدر کرار، زینب کبرا سلام الله علیهاست. شادی دل نازنین زینب و به نیّت شفای بیماران جهان اسلام، زیارت عاشورای اباعبدالله را امشب ذکر لب و عطر جان خویش سازیم.

از کرونا هم بترسید هم نترسید!

درباره تقوا چه گفته اند؟ خیلی‌ها معنی کرده اند ترس از خدا. بعد عده‌‌‌ای گفتند نه خدا که ترس ندارد؛ تقوا احترام به خداست و جدی گرفتن اوامر او.

سر الفاظ که دعوایی نداریم.

از کرونا باید ترسید به این معنا که بالاخره نوعی بیماری است که انسان مبتلا را رنجانده و از کار و زندگی می‌اندازد. برای حفظ سلامتی خود و دیگران باید مراقب بود به این ویروس دچاز نشد.

اما

از کرونا نباید ترسید. بعضی‌ها زود خودشان را می‌بازند و روحیه شان را از دست می‌دهند. آدمی‌که دچار اضطراب و ترس شود بدن ضعیف تری خواهد داشت و مقاومتش در مقابل بیماری‌ها کمرنگ شده و خطر جدی تری او را تهدید می‌کند. دوستان پزشک گفته اند که بعضی بیمارانشان قابل درمان بوده اند اما به محض اطلاع از نوع بیماری، خود را باخته و به قول کشتی گیرها بدنشان خالی می‌کند و درمانشان سخت تر شده و گاه به بن بست می‌رسد.

راستی یک نکته را هم درباره بعضی نورچشمی‌ها و خواص بگویم.

از دوستان پزشک و کادر درمان شنیده ام به رغم کمبود تخت و امکانات، بعضی‌ها با کمترین علایم ویروسی، اصرار می‌کنند تا حتما بستری شده و تحت مراقبت پزشک قرار بگیرند. دوستان پزشک می‌گویند مشابه این افراد هیچ گاه بستری نشده و صرفا با توصیه‌ها و داروهای پزشک در منزل به استراحت می‌پردازند؛ اما بعضی نورچشمی‌ها از جمله یک امام جمعه و بعضی مسئولان از باب لوس بازی یا ترس، با لابی گری به بیمارستان منتقل می‌شوند و جای یک بیمار اورژانسی و نیازمند درمان را اشغال می‌کنند.

یک نکته دیگر این که یکی از دوستان به استاندار مازندران پیشنهاد داد این است که هر مسئولی که مدعی است به کرونا مبتلا شده فارغ از این که راست می‌گوید یا دارد بزرگ نمایی می‌کند از سمتش استعفا دهد تا کارها لنگ نماند و مسئولین زیر دست هم روحیه شان را از دست ندهند. بعد ببینید چند نفر می‌روند مجوز پزشک می‌آورند که باید در خانه یا بیمارستان استراحت کنند و سر کار حاضر نشوند!

عزیزان اورژانس خیلی زحمت می‌کشند؛ اما در بعضی شهرها این گله وجود دارد که بیماران معمولی در صورت نیاز، به بهانه کرونا موفق به دریافت خدمات اورژانس نمی‌شوند.

امکانات بهداشتی بعضی مراکز درمانی هم بسیار ناچیز به شمار می‌آید که این بی عدالتی و سوءمدیریت در تقسیم دارو و تجهیزات و لوازم پیشگیری اصلاً قابل قبول نیست.

یک عادت خوب و ارزنده را بسیاری از مومنان رعایت می‌کنند که بعد از انجام یک کار خیر مثلا اطعام به مردم و ... ثواب آن را هدیه می‌کنند به روح درگذشتگان و حق داران خود و جمع حاضر و ...

این اخلاق را باید نیک و قابل تقدیر دانست. در وهله نخست از این بابت که به یاد رفتگان خود بوده ایم و برای آنها که دستشان از عالم حیات خالی است و دیگر فرصتی برای عمل ندارند، کار خیری را هدیه فرستاده ایم. خوبی دیگر ماجرا این است که چه بسا کسانی که به طور مستقیم و غیر مستقیم به قدر کم یا زیاد بی آن که در خاطرمان مانده باشد، به گردن ما حقی دارند و لطفی کرده اند که ممکن است اصلا متوجه نشده و یا از یاد برده باشیم، ثوابی هم به این درگذشتگان آشنا و ناآشنای صاحب حق نثار می‌کنیم و در حد بضاعت خویش درصدد جبران محبت آنها بر می‌آییم.

تا این جای مسأله را در بسیاری از مجالس و محافل مذهبی شاهد بوده ایم؛

اما

چقدر خوب است گاهی ثواب کار خوبمان را نثار روح درگذشتگانی کنیم که دستشان از این خاک کوتاه است ولی هیچ حقی هم به گردن ما ندارند. درست مثل این که وقتی می‌خواهیم کار خیری انجام دهیم فرقی بین مردم نگذاشته و بدون تبعیض و گزینش، لطفی را شامل همگان نماییم. مثل وقف و ...

خدا هم که می‌خواهد روزی دهد لطفش را فقط شامل عابدان و پرهیزکاران نمی‌کند. به همه بندگانش حتی به آنها که در مقابلش قد علم کرده و سرکشی نموده اند، روزی می‌رساند.

گاهی برای آنانی که هیچ حقی به گردنمان ندارند فاتحه‌‌‌ای نثار کنیم. خدا با آدم‌های بزرگ، بزرگوارانه تر برخورد می‌کند.